Post-Radyasyon Boyun Cerrahisinde Yüksek Riskli Hastalar

Son dönemlerde baş ve boyun kanseri tedavisinde önemli bir yer tutan kurtarma boyun diseksiyonu (salvage ND) uygulamasının, (kemo)radyoterapi sonrası ortaya çıkan komplikasyonları ve risk faktörleri üzerine yapılan yeni bir araştırma, tedavi sürecinde klinik kararları şekillendirecek önemli bulgular ortaya koydu. BMC Cancer dergisinde yayımlanan bu kapsamlı çalışma, baş ve boyun skuamöz hücreli karsinomlu (HNSCC) hastalarda kurtarma boyun diseksiyonu sonrası gelişen ameliyat sonrası komplikasyonların sıklığını, şiddetini ve buna etki eden bağımsız risk faktörlerini kapsamlı bir biçimde değerlendirdi. Araştırma, hem morbidite riskinin yüksek olduğu hasta gruplarının belirlenmesi hem de ameliyat sonrası bakım protokollerinin iyileştirilmesi açısından klinisyenlere yol gösterici olacak.

Kurtarma boyun diseksiyonu genellikle (kemo)radyoterapinin ardından nodal hastalığın devam ettiği ya da nüks gösterdiği durumlarda tercih edilen önemli bir cerrahi müdahaledir. Klinik pratikte göreceli olarak güvenli görülmekle birlikte, bu işlem sonrasında ortaya çıkan komplikasyonlar hastaların yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilmekte ve tedavi yükünü artırabilmektedir. Bu bağlamda, çalışmanın ortaya koyduğu veriler, kurtarma ND’nin sağladığı potansiyel faydalar ile taşıdığı risklerin hassas bir biçimde dengelenmesi gerektiğini vurguluyor. Gereksiz cerrahi müdahalelerin önlenmesi adına hasta seçimi büyük önem taşıyor.

Çalışma kapsamında, 2008 ila 2022 yılları arasında nod pozitif HNSCC tanısı alan toplam 908 hasta incelendi ve bu grubun yaklaşık yüzde 14’ünü oluşturan 130 hasta kurtarma ND geçirdi. Bu güçlü örneklem sayısı ile ameliyat sonrası komplikasyonlar, CTCAE (Common Terminology Criteria for Adverse Events) sürüm 5 standardına göre derecelendirildi. Araştırmacılar özellikle orta ve şiddetli komplikasyonları içeren 2. ve 3. derece yan etkilerin analizini ön planda tuttu.

Sonuçlar, hastaların yüzde 52’sinde 2. derece veya daha yüksek şiddette komplikasyon görüldüğünü ortaya koydu. Bu oran, kurtarma ND’nin önemli bir morbidite yükü oluşturduğunu açıkça ortaya koyarken, yüzde 18’lik bir hasta grubunda ise 3. derece komplikasyonlar, yani ciddi ve medikal müdahale gerektiren yan etkiler görüldü. En sık rastlanan 3. derece komplikasyonlar arasında yara enfeksiyonu, yara yırtılması (dehisens), fistül oluşumu, kanama ve trakeotomi ihtiyacı vardı. Daha nadir olmakla birlikte yutma güçlüğü, ağır zatürre, septisemi ve donmuş omuz da rapor edildi ve kimi durumlarda bu komplikasyonlar aynı hastada eş zamanlı ortaya çıktı.

Logistik regresyon analizleri, 2. derece ve üzerindeki ameliyat sonrası komplikasyonların gelişimini öngören üç bağımsız risk faktörünü ortaya koydu. Bunlar, yapılan boyun diseksiyonunun kapsamı, en büyük lenf nodunun çapı ve tümörün HPV negatif olması olarak belirlendi. Daha geniş kapsamlı cerrahi müdahale gerektiren hastalar, üç santimetreden büyük lenf noduna sahip bireyler ve HPV negatif tümör taşıyan hastalar, daha yüksek morbidite riski altındaydı. Bu bulgular, kurtarma ND hasta popülasyonundaki heterojeniteyi gösterirken, kişiye özel risk değerlendirmesinin önemini de pekiştiriyor.

Dikkat çekici diğer bir bulgu ise 2. derece ve üzeri komplikasyonların hastaların genel sağkalımını olumsuz etkilememesi oldu. Bu durum, kurtarma boyun diseksiyonunun artan morbidite oranlarına rağmen uzun vadeli onkolojik sonuçlarını doğrudan bozmadığını gösterdi. Öte yandan, HPV negatif hastalar ve ileri nodal evreye (N3) sahip bireylerin genel sağkalımının bağımsız olarak kötüleştiği görüldü, bu da tümör biyolojisi ve hastalık yükünün sağkalım üzerinde belirleyici olduğunu teyit etti.

Çalışmanın sunduğu önemli klinik mesajlardan biri, kurtarma ND yapılan hastaların yaklaşık yüzde 41’inde cerrahi materyalde canlı tümör hücrelerinin tespit edilmesidir. Bu veriler, rezidüel hastalığın doğru tespiti ve kurtarma ND’den gerçek fayda sağlayacak hastaların seçilmesinde mevcut zorlukları net bir şekilde ortaya koymaktadır. Daha doğru hasta seçimi, gereksiz ameliyatların ve onların beraberindeki komplikasyonların önlenmesine olanak tanıyarak kişiselleştirilmiş onkoloji alanında önemli bir gelişmeye işaret eder.

Cerrahi teknik açısından ele alındığında, modifiye radikal boyun diseksiyonlarının daha sınırlı diseksiyonlara kıyasla yüksek dereceli komplikasyon risklerini artırdığı belirlendi. Bu bulgu, cerrahi stratejilerin revizyonu ve komplikasyon risklerinin azaltılması yönünde yeniden düşünülmesi gerektiğini gösterdi. Cerrahların, hastaların ameliyat öncesi risklerini titizlikle değerlendirerek, cerrahi müdahale kapsamını optimize etmeleri hastaların daha iyi sonuçlar almasına katkı sağlayabilir.

HPV durumu bu araştırmada öne çıkan biyobelirteçlerden biri olarak dikkat çekti. HPV negatif hastalarda komplikasyon oranının artması, tümörün biyolojik davranışının ve doku iyileşme süreçlerine etkisinin daha kapsamlı araştırılmasını gerektiriyor. Bu bilgi, hem tedavi planlaması hem de ameliyat sonrası bakım süreçlerinin kişiselleştirilmesi için yeni kapılar aralayabilir.

Araştırmanın retrospektif tasarımı ve 14 yıllık geniş zaman aralığındaki hasta verilerinin kullanılması, istatistiksel anlamlılığı ve sonuçların genel klinik pratiğe yansıtılabilirliğini güçlendirdi. Ayrıca komplikasyonların standart bir derecelendirme sistemi ile sınıflandırılması, bulguların diğer çalışmalarla karşılaştırılmasını ve onkoloji alanında geniş çapta kullanımını kolaylaştırdı.

Bununla birlikte, (kemo)radyoterapi sonrası doku değişikliklerinin karmaşıklığı ve görüntüleme yöntemlerinin rezidüel hastalık saptamadaki sınırlılıkları, mevcut hasta seçiminde zorluklara yol açıyor. Bu nedenle, tanısal modalitelerdeki yenilikler ve moleküler görüntüleme teknikleri, tedavi doğrultusundaki belirsizlikleri azaltacak önemli destekler olabilir.

Hasta merkezli bakış açısıyla bakıldığında, yara iyileşmesi ve solunum fonksiyonlarını etkileyen komplikasyonların yüksek sıklığı, perioperatif destek hizmetlerinin önemini artırmaktadır. Cerrahlar, onkologlar, rehabilitasyon uzmanları ve hemşirelerden oluşan multidisipliner ekiplerin koordinasyonu, ameliyat sonrası komplikasyonların azaltılması ve hastaların yaşam kalitesinin korunması için elzemdir.

Bu çalışmanın öne çıkardığı en önemli sonuçlardan biri, tedavi sonuçlarının sadece onkolojik başarı ile değil, fonksiyonel iyilik hali ve yaşam kalitesi ile de değerlendirilmesi gerektiğidir. Kurtarma ND, baş ve boyun kanseri tedavisinde kritik bir yere sahip olmaya devam ederken, risk-fayda dengesi ve kişiye özel yaklaşım klinik uygulamalarda öncelik kazanmalıdır.

Baş ve boyun onkolojisi alanında, bu çalışma kişiye özel tedavi stratejileri oluşturulmasında önemli bir kilometre taşıdır. Risk faktörlerinin belirlenmesi, minimal invaziv yaklaşımların tercih edilmesi ve hastalar ile daha bilinçli ve ortak karara dayalı tartışmalar yapılması, modern onkoloji pratiğinin temel unsurlarını oluşturacaktır.

Gelecekte, prospektif çalışmalarla komplikasyonları öngörmeye yarayan modellerin validasyonu, rezidüel hastalık hakkında bilgi verebilecek yeni biyobelirteçlerin keşfi ve cerrahi tekniklerdeki yeniliklerin morbidite üzerindeki etkilerinin irdelenmesi anlamlı ilerlemeler sağlayacaktır. Genetik, immünolojik ve radyolojik verilerin entegre edilmesi, hastaya özgü risk değerlendirme araçlarının geliştirilmesinde kritik rol oynayabilir.

Sonuç olarak, bu araştırma HNSCC hastalarında kurtarma boyun diseksiyonu sonrası ortaya çıkan komplikasyonların önlenmesi ve yönetiminde klinik uygulamalara doğrudan katkı sunmaktadır. Risk faktörlerinin net olarak ortaya konması, tedavi etkinliği ile hasta güvenliği ve yaşam kalitesi arasındaki hassas dengeyi sağlamaya yönelik kararlarda klinisyenlere değerli bir rehberlik sağlamaktadır.

Kanser tedavisinde yaşanan gelişmelerle birlikte, baş ve boyun kanserlerinin yönetimi giderek karmaşıklaşmaktadır. Bu tür detaylı ve kapsamlı araştırmalar, bireyselleştirilmiş, etkili ve eş zamanlı olarak hasta dostu tedavi yaklaşımlarının geliştirilmesinde kritik öneme sahiptir. Nihai hedef, hem hastaların hayatta kalma şansını artırmak hem de tedavi sürecindeki yan etkileri en aza indirmektir.

—

Araştırma Konusu:
(Kemo)radyoterapi sonrası baş ve boyun skuamöz hücreli karsinomlu hastalarda kurtarma boyun diseksiyonu sonrası gelişen ameliyat sonrası komplikasyonların sıklığı, şiddeti ve risk faktörlerinin belirlenmesi.

Makale Başlığı:
Postoperative complications following salvage neck dissection after (chemo)radiotherapy for head and neck squamous cell carcinoma: which patients are at high risk?

Web References:
https://doi.org/10.1186/s12885-025-14232-7

Doi Referans:
https://doi.org/10.1186/s12885-025-14232-7

Resim Credits:
Scienmag.com

Anahtar Kelimeler:
(kemo)radyoterapi, baş ve boyun kanseri, kurtarma boyun diseksiyonu, ameliyat sonrası komplikasyonlar, yüksek riskli hastalar, onkolojik tedavi kararları, yaşam kalitesi, nod pozitif HNSCC, HPV durumu, cerrahi morbidite, multidisipliner tedavi yaklaşımları, kişiselleştirilmiş onkoloji.