İklim Değişikliği Pirinçte Arsenik Seviyelerini Artırıyor, Sağlık Riskleri Yükseliyor

İklim Değişikliğinin Çeltikte Arsenik Düzeylerini Artırdığı ve Bu Durumun Asya Halk Sağlığı Üzerindeki Tehlikeleri

Son araştırmalar, iklim değişikliğinin dünya genelinde insanların beslenme şekline yönelik beklenmedik ve ciddi sağlık risklerini ortaya koyuyor. Columbia Üniversitesi Mailman Halk Sağlığı Okulu tarafından yürütülen kapsamlı bir çalışma, yükselen küresel sıcaklıklar ve atmosferde artan karbon dioksit (CO2) düzeylerinin, özellikle Asya’da milyarlarca insanın temel besin kaynaklarından biri olan çeltikte (paddy rice) inorganik arsenik (iAs) birikimini ciddi oranda artırabileceğini ortaya koydu. Araştırma, iklim değişikliği ve arsenik birikimi arasındaki bu karmaşık ilişkiyi deneysel saha çalışmaları ve gelişmiş modelleme teknikleriyle onaylayarak, ilerleyen yıllarda beslenme yoluyla maruz kalınan arsenik miktarının sağlığa yönelik risklerini büyüteceğini gösteriyor.

İnorganik arsenik, uzun yıllardır bilinen ve kansere yol açabilen etkileriyle gündemde olan son derece toksik bir madde. Akciğer, mesane ve deri kanserleri başta olmak üzere kardiyovasküler hastalıklar, metabolik bozukluklar ve sinir sistemi gelişim problemleri gibi birçok kronik hastalığın gelişiminde rol aldığı kabul edilmektedir. Bugüne dek iklim değişikliğinin toprak kimyası ve bitkilerdeki arsenik birikimi üzerindeki etkileri yeterince netleşmemişken, bu yeni çalışma hem ortam koşullarını simüle ederek hem de farklı çeltik çeşitlerinde bu etkileşimi gözlemleyerek alandaki boşluğu dolduruyor.

Çalışmanın odak noktası, iklim değişikliğiyle beraber toprağın biyokimyasal yapısında meydana gelen değişikliklerin arsenik bileşiklerinin bitki köklerine geçişini ve dolayısıyla pirinç tanelerindeki inorganik arsenik seviyesini artırmasıdır. Dr. Lewis Ziska’nın liderliğindeki araştırma ekibi, Free-Air CO2 Enrichment (FACE) teknolojisi kullanarak atmosferik CO2 seviyesinin ve sıcaklıkların önümüzdeki 30 yıl içinde yükseldiği senaryoları sahada deneysel olarak simüle etti. Bu uygulamalar sonucunda, 28 farklı çeltik çeşidinde arsenik birikimindeki artış net biçimde gözlemlendi, bu da iklim kaynaklı toprağın redoks potansiyelindeki değişimlerin mikroorganizma aktivite ve arsenik mobilizasyonunu tetiklediğini gösterdi.

İnorganik arsenik biyobirikimini artıran bu toprağa özgü kimyasal ve biyolojik etkiler, pirinç tanelerinin sağlık açısından en kritik arsenik türünü barındırmasının temel nedeni olarak değerlendiriliyor. Bu durum, tarımsal üretim ve gıda güvenliği alanında iklim değişikliğinin sadece ürün verimi değil, aynı zamanda ürün kalitesine ve besin içeriklerine dair riskleri artırabileceğine işaret eden yeni ve önemli bir bulgu. Böylece çevresel değişikliklerin insan sağlığına doğrudan yansımaları, arsenik gibi toksinlerin ekonomik ve kültürel önemdeki besin kaynaklarında taşıdığı tehditler üzerinden açığa çıkıyor.

Çalışma, arsenik maruziyetinin kronik sağlık sorunlarına yol açtığına dair güçlü epidemiyolojik kanıtlarla destekleniyor. Uzun süreli inorganik arsenik alımıyla ilişkili sadece kanser vakaları değil, aynı zamanda diyabet, immün sistemde zayıflama, sinir gelişim bozuklukları ve gebelik komplikasyonları gibi problemler de ortaya çıkmakta. Güney Çin, Güneydoğu Asya ve Güney Asya bölgelerinde pirinç yoluyla arsenik alımının hali hazırda yüksek olduğu bilinmekte ve bu yeni iklim kaynaklı artışlar mevcut sağlık yükünü daha da ağırlaştırma riski taşıyor.

Araştırmada, FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) tarafından sağlanan pirinç tüketim verileri ile ölçülen arsenik birikimi analiz edilerek yedi Asya ülkesinde—Bangladeş, Çin, Hindistan, Endonezya, Myanmar, Filipinler, ve Vietnam—arazi bazlı arsenik maruziyet risk modelleri oluşturuldu. ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA) toksikoloji veri setleri doğrultusunda yapılan modellemeler sonucunda, arsenik kaynaklı kanser ve diğer kronik hastalıklar için ömür boyu maruziyet riskleri olasılıksal bir yaklaşımla hesaplandı. Ayrıca bireyler arasındaki tüketim farklılıkları da standart sapma ölçütleriyle modüllendi, böylece risk tahminleri daha gerçekçi bir düzeye çekildi.

Model çıktılarında en çarpıcı sonuç, 2050 yılına kadar Çin’de arsenik içeriği artan pirinç tüketiminin neden olduğu kanser vaka sayısının yaklaşık 13,4 milyon yeni vakaya yükselebileceği yönünde. Bu dramatik artış, kamu sağlığı açısından devasa bir kriz potansiyelini gösterirken, sadece Çin değil, Asya’nın geneline yayılan arsenik bazlı sağlık sorunlarında küresel ölçekte önlem alınması gerekliliğini ortaya koyuyor.

Araştırma ekibi, başta tarımsal çeşitlendirme ve genetik mühendislik olmak üzere bir dizi strateji önermekte. Daha az arsenik tutma yeteneğine sahip çeltik çeşitlerinin geliştirilmesi, havadan CO2 seviyelerindeki artışa rağmen besinlerin toksik yükünün azaltılmasında kritik rol oynayabilir. Aynı zamanda tarımda kullanılan su yönetim tekniklerinin gözden geçirilmesi, özellikle sürekli su basma yerine aralıklı sulama yöntemlerinin arsenik mobilizasyonunu engelleyebileceği belirtiliyor. Hasat sonrası işleme tekniklerindeki iyileştirmeler de nihai ürünün arsenik içeriğini düşük seviyede tutmaya yardımcı olabilir.

Halk sağlığı perspektifinde ise tüketici bilincinin artırılması büyük önem taşıyor. Arsenik riskleri hakkında bilgilendirme kampanyaları ve diyet çeşitlendirmesi teşvik edilerek, yüksek arsenik içeriği olan pirinç tüketiminin azaltılmasına yönelik adımlar atılabilir. Ayrıca toplumsal maruziyetin takip edilmesi için sistematik izleme programlarının oluşturulması ve risk altındaki gruplara yönelik hedefli müdahaleler geliştirilmesi gerekmekte. İklim değişikliği ile mücadele ve gıda güvenliği politikalarının entegrasyonu, multidisipliner işbirlikleri yoluyla acilen ilerletilmelidir.

Bu çalışma, iklim değişikliğinin gıda kaynakları üzerindeki etkilerine dair araştırmalarda yeni bir açılım sunuyor. Kullanılan FACE teknolojisi ve detaylı risk analiz modelleri, diğer tarımsal toksinler için de iklim senaryosu bazlı analizlerin prototipini oluşturmakta. Çevresel bilimler, tarım, halk sağlığı ve kamu politikaları alanlarında bütüncül bir bakış açısı geliştirilmesi gerektiğinin altını çiziyor.

Araştırmanın sonuçları sadece Asya ile sınırlı kalmayacak kadar küresel öneme sahip. Pirinç tüketimi yoğun olan düşük gelirli ülkeler, iklim dalgalanmalarına toplumsal açıdan en hassas ülkeler arasında yer alıyor ve pirinçte artan arsenik riskleri, gıda güvenliğini ve halk sağlığını daha da tehdit edecektir. Bu bağlamda arseniğe maruziyetin azaltılması, iklim değişikliğine uyum politikalarının ayrılmaz bir parçası olarak görülmelidir.

İklim krizi hızlanırken, gıda sistemlerimizde “gizli kriz” olarak tanımlanabilecek bu arsenik artışı, önlem alınmazsa kanser, kardiyovasküler hastalıklar, diyabet ve nörolojik bozuklukların yaygınlaşmasını tetikleyebilir. Tarım bilimciler, çevreciler, sağlık uzmanları ve politika yapıcıların birlikte hareket edip sürdürülebilir çözümler üreterek bu tehlikeyi bertaraf etmeleri hayati önem taşımaktadır.

Sonuç olarak, Columbia Üniversitesi Mailman Halk Sağlığı Okulu’nun çalışması, insan faaliyetlerinin yol açtığı iklim değişikliğinin sadece tarımsal üretim verimini değil, aynı zamanda temel gıdalardaki toksik madde yoğunluklarını da dönemsel ve sistematik biçimde etkileyebileceğine işaret eden kritik bir araştırmadır. Sıcaklık ve CO2 artışlarının pirinç içeriğini değiştirmesi, beslenme güvenliği ile insan sağlığı arasındaki ilişkiyi yeniden şekillendirmektedir. Bilim temelli, kapsamlı ve disiplinlerarası müdahaleler olmaksızın, yaklaşan sağlık yükü önümüzdeki on yıllarda artarak devam edecektir.

—

Araştırma Konusu: İklim değişikliğinin Asya’daki paddy rice (çeltik) bitkilerinde inorganik arsenik birikimi ve bunun beslenme yoluyla ortaya çıkardığı sağlık riskleri üzerindeki etkisi.

Makale Başlığı: Impact of climate change on arsenic concentrations in paddy rice and the associated dietary health risks in Asia: an experimental and modelling study.

Web References: www.mailman.columbia.edu

Anahtar Kelimeler: Sağlık ve tıp, Pirinç, Çevre sağlığı, Karbon dioksit, Asya, İklim değişikliği azaltımı, Halk sağlığı, Kanserojenler, Hava durumu, Tarımsal uygulamalar ve arsenik maruziyeti, Kronik hastalıklar, İklim değişikliği ve arsenik seviyesi, Columbia Üniversitesi iklim araştırmaları, Free-Air CO2 Enrichment teknolojisi, İnorganik arsenik birikimi, Gıda güvenliği, İklim değişikliğinin kamu sağlığı etkileri.