Yeni ACS Raporu: Sigara Kullanımı Tarihi Düşüşte, Serviks Kanseri Korunması Geri Kaldı

ABD’de Kanser Riskleri ve Korunma Yöntemlerinde Pandemi Sonrası Durum: Sigara Kullanımındaki Düşüş Sevindirici, Serviks Kanseri Önlemlerinde Endişe Artıyor

COVID-19 pandemisi sonrası Amerikan Kanser Derneği (ACS) tarafından yayımlanan kapsamlı bir rapor, ABD yetişkinlerinde kanserle ilişkili risk faktörleri ve koruyucu davranışlardaki gelişmeler ile karşılaşılan güçlükleri ayrıntılı biçimde ortaya koydu. Sigara kullanımındaki tarihi düşüş ve bazı kanser taramalarında yaşanan canlanma umut vaat ederken, serviks kanseri koruma alanında yıllardır devam eden gerileme gibi önemli sorunlar devam ediyor. Bu karmaşık tablo, özellikle sağlık hizmetlerine erişimdeki eşitsizlikleri azaltacak stratejilere ve önleyici hizmetlerin yaygınlaştırılmasına yönelik acil kamu sağlığı adımlarını gerektiriyor.

Sigara kullanımı, kanser gelişiminde en etkili değiştirilebilir risk faktörü olma özelliğini koruyor. 2023 yılında ABD genelinde sigara içme oranı %11’e kadar geriledi ve bu, uzun vadeli olumlu bir eğilimin devam ettiğini gösteriyor. Ancak bu genel iyileşme, bazı toplumsal gruplar arasındaki derin eşitsizlikleri kamufle ediyor. Özellikle Amerikan Kızılderili ve Alaska Yerlisi toplulukları, siyah erkekler, düşük eğitim düzeyine sahip bireyler ve biseksüel kadınlar arasında sigara içme oranlarının yüksekliği dikkat çekiyor. Bu gruplar, sigarayı bırakmaya yönelik destek hizmetlerine ve hedefli müdahalelere erişimde sistematik engellerle karşı karşıya bulunuyor. İlginç bir başka bulgu ise, nikotin bağımlılığını artırıp bırakmayı zorlaştıran mentollü sigaraların kullanımı. Siyah ve biseksüel sigara kullanıcılarının %66’sından fazlası bu aromalı ürünlere yöneliyor ki bu durum sigara bırakma çabalarını ciddi biçimde zayıflatıyor.

Gençler arasında ise aromalı tütün ürünlerinin çekiciliği sigara bağlamından daha da tehlikeli bir hal alıyor. Liseye giden mevcut tütün kullanıcılarının neredeyse %90’ı aromalı ürünleri tercih ediyor. Elektronik sigaralar ve nikotin poşetleri bu alandaki en yaygın tüketim araçları olarak ön plana çıkıyor. Aromalı ürünlerin gençleri tütüne alıştırmak ve bırakmayı zorlaştırmak üzere özel olarak tasarlanması, onlarca yılda kazanılan kamu sağlığı kazanımlarını tehdit ediyor. Bu gelişmeler, gençler ve risk altındaki topluluklara uygun kültürel ve sosyal açıdan duyarlı sigara bırakma programlarının yasalarla desteklenmesini daha da kritik hale getiriyor.

Kanser tarama uygulamalarında pandemi sonrası toparlanma belirtileri karışık bir görüntü sergiliyor. Meme kanseri taramalarında güçlü bir toparlanma yaşanarak %80 oranında tarama yapılan erişkinler ölçüldü. Kolorektal kanser (KRK) tarama oranları ise toplamda %60’a ulaşırken, bunun %54’ü kolonoskopi, %11’i dışkı bazlı testler yoluyla gerçekleşiyor. Bu iyileşmeler, taramalara yönelik erişimin artırılması ve kamu bilincinin yükseltilmesi çabalarında başarı olarak değerlendiriliyor. Ancak serviks kanseri taramalarında durum aksine olumsuz seyrediyor. 2021 verilerine göre, uygun yaştaki kadınların yalnızca %73’ü güncel taramalarını yaptırıyor ve bu oranlar pandemiden önce başlayan ve on yıllardır devam eden düşüş eğilimini sürdürüyor. Bu gerileme, sağlık sistemine erişim güçlükleri, sosyoekonomik farklılıklar ile hasta eğitimi ve sağlık hizmeti sağlayıcılarının önerilerindeki yetersizlikler gibi çok yönlü engelleri işaret ediyor.

HPV aşısı uygulamalarında da ilerleme duraklamış durumda. 13-17 yaş grubundaki ergenlerin aşı tamamlama oranı 2021-2023 arasında %61’de sabitlenerek önceki yıllardaki artış trendini kırdı. Pandemi dönemindeki sağlık hizmeti aksaklıkları ve aşıya erişim güçlükleri bu tablonun nedenleri arasında yer alıyor. HPV’nin serviks dışında orofaringeal ve anal kanserler dahil birçok kanser türünün gelişiminde rol oynadığı göz önüne alındığında, bu durum kanser önleme çalışmalarında kritik bir fırsatın kaçırılması anlamına geliyor. Aşılamada ilerlemenin durması, gelecek nesiller açısından kanser riskini yükselten önemli bir alarm niteliğinde.

Bunların yanında, yaşam tarzı faktörleri de kanser riskinin önemli parametreleri olmaya devam ediyor. ABD’de erişkinlerin %72’si aşırı kilolu veya obez; bunların %40’ı obezite ile sınıflandırılıyor. Pandeminin başlamasından bu yana bu oranlarda belirgin bir iyileşme olmaması, genetik, çevresel, beslenme ve fiziksel aktivite gibi faktörlerin karmaşık etkileşiminin yanı sıra koruyucu sağlık politikalarının güçlendirilmesi ihtiyacını vurguluyor. Fiziksel inaktivite ise diğer önemli bir sorun olarak öne çıkıyor. 2022 yılında yetişkinlerin yarısından daha azı önerilen fiziksel aktivite düzeyine ulaşırken, yaklaşık %27’lik bir kesim hiç boş zaman aktivitesi yapmıyor. Bu hareketsiz yaşam biçimi, birçok kanser türünün gelişimi için bilinen riskleri artırıyor ve bu alanda bireysel ile toplumsal düzeyde davranış değişiklikleri şart oluyor.

Alkol tüketimi ise kanser için bir diğer modifiye edilebilir risk etmeni olarak kalıyor. Ağır alkol kullanımı 2022’de %6 oranında sabit seyrederken, özellikle orta yaşlı, yüksek sosyoekonomik düzeye sahip beyaz kadınlar ve biseksüel bireyler arasında öne çıkıyor. Alkolün kanserojen etkileri göz önüne alındığında, bu demografik gruba yönelik alkolden uzak durma veya azaltmaya yönelik programların geliştirilmesi gerekiyor. Risk davranışlarının bu tür demografik dağılımları, herkese aynı yaklaşımın yeterli olmayacağını ve hedef odaklı müdahaleler gerektiğini gösteriyor.

Sigara, obezite, fiziksel inaktivite, alkol kullanımı gibi modifiye edilebilir risk faktörleri ile kanser taramaları ve HPV aşısı gibi koruyucu uygulamalar arasında karşılıklı ilişkiler karmaşık ve çok boyutlu bir mücadele alanı yaratıyor. ABD’de kanser vakalarının yaklaşık %40’ının bu değiştirilebilir faktörlerle ilişkili olması, bütüncül ve çok katmanlı kamu sağlığı çözümlerinin hayati önemini ortaya koyuyor. Bu bağlamda, önleyici hizmetlere erişimin artırılması, özellikle düşük gelirli ve dezavantajlı gruplar için kanser tarama programları, HPV aşı kampanyaları ve kapsamlı sigara bırakma desteklerinin yaygınlaştırılması gerekliliği vurgulanıyor.

Raporda, federal bütçe kesintilerinin önleyici sağlık programlarının sürdürülebilirliğine yönelik ciddi tehditler oluşturduğu da belirtiliyor. Bu kapsamda, Milli Meme ve Serviks Kanseri Erken Tanı Programı’nın (NBCCEDP) yeniden yetkilendirilmesini ve genişletilmesini amaçlayan “SCREENS Kanser Yasası” (Screening for Communities to Receive Early and Equitable Needed Services) gibi yasama girişimlerinin desteklenmesi önem taşıyor. Bu programlar, düşük gelirli, sigortasız veya yetersiz sigortalı kadınlara tarama ve tedavi hizmeti sunmada kritik bir rol oynuyor.

Amerikan Kanser Derneği’nin kanser riskini değerlendirmeye yönelik sunduğu “CancerRisk360” aracı, bireylerin kişisel risklerini anlamalarına ve hayat tarzlarını değiştirmelerine imkan tanıyor. “I Love You, Get Screened” gibi farkındalık kampanyaları ise toplum içinde kanser önleme bilincini artırmaya ve sosyal çevrede tarama konuşmalarını teşvik etmeye odaklanıyor. Bu tür dijital ve sosyal araçlar kamu sağlığı müdahalelerinin etkinliğini artırmak için önemli bir tamamlayıcı unsur olarak görülüyor.

Sonuç olarak ACS raporu, ABD’de kanser önleme davranışlarının ve risk faktörlerinin covid-19 sonrası dönemdeki karmaşık durumunu ortaya koyuyor. Sigara kullanımı konusundaki olumlu gelişmeler umut veriyor olsa da, serviks kanseri önlemlerinin gerilemesi, HPV aşılamasındaki duraklama, obezite ve hareketsizlik gibi kronik sorunlar alarm veriyor. Bu durumu aşmak için halka yönelik programların yaygınlaştırılması, risk gruplarına uygun müdahalelerin artırılması, araştırmalara destek ve kaynakların adil dağılımı gibi çok boyutlu çabalara hız verilmesi gerekiyor. Kanser yükünün azaltılması ve tüm toplum kesimleri için eşit sağlık hizmetleri sunulması, önümüzdeki yıllarda Amerikan kanser kontrolünde kritik başarı göstergeleri olacak.

—

Araştırma Konusu: COVID-19 pandemisi sonrası ABD yetişkinlerinde kanserle ilişkili risk faktörleri, koruyucu davranışlar ve kanser tarama eğilimleri.

Makale Başlığı: Smoking Rates Continue Historic Drop, but Cervical Cancer Prevention is Lagging.

Web References:
– American Cancer Society: https://www.cancer.org
– ACS CancerRisk360: http://acscancerrisk360.cancer.org/
– ACS 2024 Cancer Prevention and Early Detection Facts & Figures: https://www.cancer.org/content/dam/cancer-org/research/cancer-facts-and-statistics/cancer-prevention-and-early-detection-facts-and-figures/2024-cped-files/cped-2024-cff.pdf

Doi Referans: https://doi.org/10.1158/1055-9965.EPI-24-1835

Resim Credits: American Cancer Society.

Anahtar Kelimeler: Serviks kanseri, kanser önleme, sigara bırakma, HPV aşısı, kanser taraması, kolorektal kanser, meme kanseri, obezite, fiziksel aktivite, tütün kontrolü, sağlık eşitsizlikleri.