Omentumun İki Yüzü

Over kanseri, kadınlarda görülen en ölümcül jinekolojik kanser türlerinden biri olarak tıp dünyasının en zorlu hastalıkları arasında yer alıyor. Her yıl yüzbinlerce kadını etkileyen bu hastalık, çoğu zaman ileri evrede teşhis edildiği için tedaviye geç yanıt veriyor ve hayatta kalma oranlarını ciddi ölçüde azaltıyor. Bu durumun temel nedenlerinden biri ise periton karsinomatozu olarak bilinen ve tümor hücrelerinin karın içi zarlarına yayıldığı ileri bir evre. Bu yayılımda ise dikkat çekici bir aktör var: Omentum.

Omentum, karın içi organlarını örten ve yağ dokusuyla kaplı bir zar yapısı olarak tanımlansa da, içinde bağışıklık sistemiyle ilgili pek çok öğe barındıran, fonksiyonel olarak aktif bir dokudur. Milky spots (süt noktaları) olarak adlandırılan lenfoid yapılar, bu dokunun bağışıklık savunmasında aktif rol oynadığını düşünülr hale getirirken, over kanseri gibi tümörlerde tam tersi bir rolde yer alarak kanser yayılımını kolaylaştırdığı gözlenmektedir. İşte bu çelişki, omentumun dost mu yoksa düşman mı olduğu sorusunu beraberinde getiriyor.

Omentumun karşıt rollerini detaylı bir şekilde inceleyen yeni bir bilimsel yayın, bu yapının immunolojik ve tümör destekleyici fonksiyonlarını ele alarak over kanseriyle mücadelede potansiyel bir hedef olup olmadığını sorguluyor. Söz konusu yayına göre, omentum ilk bakışta tümör yayılımını engelleyecek bir bağışıklık alanı gibi görünse de, pratikte kanser hücreleri bu yapıyı bir sıçrama tahtası gibi kullanarak peritoneal karsinomatozisin yayılmasına katkı sağlamaktadır.

Omentumun içinde bulunan milky spot yapıları, T ve B lenfositleri, doğal öldürücü hücreler, makrofajlar ve dendritik hücrelerden oluşan kompleks yapılarıyla antijen sunumu, sitokin salınımı ve immün yanıtın düzenlenmesi gibi fonksiyonlara sahiptir. Ancak over kanserinde bu bağışıklık yapıları tümör hücrelerine karşı etkili bir savunma gerçekleştirememekte, aksine bu hücrelerin yerleşmesine olanak sağlayacak tolerojenik bir ortam oluşturmakta.

Özellikle CD163+ Tim4+ makrofajların omentumda baskın hale gelmesi, immün baskılayıcı mikroçevrenin temelini oluşturuyor. Bu makrofaj alt grubu, T-hücrelerinin aktive olmasını engelleyerek, tümör hücrelerinin fark edilmeden büyümesini kolaylaştırıyor. Bununla birlikte, omentumun yoğun damar ağı ve çevresel sinyalleri, tümör hücrelerinin invazyonunu ve yayılımını daha da kolaylaştırmakta.

Omentumun tümör için cazip olmasının bir diğer nedeni ise metabolik açıdandır. Yağ dokusuyla dolu bu bölge, over tümör hücreleri için bir enerji kaynağı sunmakta. Tümör hücreleri, omentumdaki adipozitlerden aldıkları lipitleri kullanarak hızlı çoğalma yeteneği kazanmakta. Bu durum da sadece mikrosistemsel değil, aynı zamanda metabolik adaptasyon açısından da omentumu kanser için elverişli hale getiriyor.

Omentumun bir diğer önemli özelliği ise, hem transperitoneal yayılımda hem de hematolojik (kan yoluyla) metastazda birincil yerleşme alanı olması. Yapılan çalışmalar, omentumun neuregulin-1 (NRG1) gibi özelleşmiş sinyallerle kan yoluyla gelen tümör hücrelerini de çektiğini gösteriyor. HER3 reseptörü taşıyan over tümör hücreleri bu sinyalleri algılayarak omentuma tutunuyor ve burada çoğalıyor.

Tüm bunlara rağmen omentumun potansiyel bir savunma silahı olarak da kullanılabileceği ihtimali, son dönemde öne çıkan bir tartışma konusudur. Özellikle intraperitoneal (karın içine) yönlendirilmiş immünoterapi stratejilerinin, milky spot yapılarını aktive ederek anti-tümör yanıt oluşturabileceği öne sürülmektedir. Fare modellerinde yapılan deneyler, omentumun bu türm özgül yanıtları oluşturma kapasitesine sahip olduğunu göstermiştir.

Bu deneylerde, radyasyonla öldürülmüş tümör hücrelerinin intraperitoneal enjeksiyonu sonucu, omentumda dendritik hücrelerin aktif hale geldiği ve hem CD4+ hem de CD8+ T hücrelerinin spesifik olarak aktive olduğu gözlenmiştir. Bu, omentumun aslında potansiyel bir immün yanıt kaynağı olduğunu ve tümörle mücadelede yeniden programlanabileceğini göstermektedir.

Omentumun savunma mekanizması olarak kullanılması, sadece T hücrelerini değil, aynı zamanda doğal öldürücü (NK) hücreleri de kapsamaktadır. NK hücrelerinin, omentumda aktivasyonu sağlandığında, hem özgül hem de özgül olmayan tümörlere karşı etkili oldugu saptanmıştır. Bu da CAR-T gibi yeni nesil immünoterapi yaklaşımlarının, omentum hedefli olarak kurgulanmasını mümkün kılmaktadır.

Elbette omentumun bu çift taraflı yapısı, cerrahi yaklaşımları da etkiliyor. Bugün ileri evre over kanseri vakalarında neredeyse standart hale gelen omentektomi (omentumun çıkarılması), bu dokunun tümörö destekleyici rolü nedeniyle mantıklı gibi görünse de, aslında potansiyel bir immün savunma merkezinin ortadan kaldırılması anlamına da gelebilir. Bu nedenle hangi hastada omentumun korunması gerektiği, ileri düzey biyobelirteç analizleriyle belirlenmelidir.

Sonuç olarak, omentum hem bir metastaz yuvası hem de immünolojik bir kale olabilir. Onu hangi yöne evirmenin mümkün olduğu ise, gelecekteki immünoterapi stratejilerinin odağında yer alacaktır. Tıpkı bir kılıç gibi, nasıl kullanıldığına bağlı olarak hayat kurtarabilir ya da ölüme sebep olabilir.

Subject of Research: Over kanserinde omentumun immunolojik ve metastatik fonksiyonları

Article Title: Omentum: Friend or foe in ovarian cancer immunotherapy?

News Publication Date: 2 Nisan 2025

Web References: https://doi.org/10.1016/bs.ircmb.2022.04.017

References: Bella A., Arrizabalaga L., Di Trani C.A., et al. (2022). Omentum: Friend or foe in ovarian cancer immunotherapy? International Review of Cell and Molecular Biology, 371, 117–131.

Keywords: Over kanseri, omentum, peritoneal karsinomatozis, milky spots, CD163+ Tim4+ makrofaj, immünoterapi, metastaz, HER3, NRG1, CAR-T, TGF-β, VEGF, Treg, CD8+ T hücresi, NK hücresi, immün baskılama