Moffitt Çalışması, HIV Pozitif Hastalarda Kanser Bakımına Erişimi Engelleyen Yapısal Engelleri Ortaya Koydu

Moffitt Kanser Merkezi’nde yapılan çığır açıcı yeni bir araştırma, HIV ile yaşayan bireyler arasında kanser tedavisine erişimde derin eşitsizlikleri ortaya koydu. Bu çalışma, hastaların yaşadığı toplulukların sosyoekonomik yapısıyla yakından ilişkili olan bu eşitsizliklerin, sağlık hizmetlerine ulaşımı nasıl etkilediğini kapsamlı biçimde inceledi. Amerika Birleşik Devletleri genelinde kanser bakımının dağılımını analiz eden araştırma, bölgesel gelir seviyeleri ve eğitim düzeylerinin, hastaların yaşam kurtarıcı ilk basamak kanser tedavilerini alıp alamamalarını belirleyen kritik faktörler olduğunu vurguladı. Elde edilen bulgular, biyolojik ve tıbbi karmaşıklıkların ötesinde yapısal eşitsizliklerin sağlık hizmetlerine erişimde rol oynadığını gözler önüne serdi.

Araştırma ekibi, 2004-2020 yılları arasında HIV pozitif 31 binden fazla yetişkinin tıbbi kayıtlarını detaylıca inceledi. Bu bireylerin, sekizden fazla yaygın kanser türünden biriyle tanı aldıktan sonra tedavi süreçleri değerlendirildi. Gelişmiş istatistiksel yöntemler kullanılarak yapılan analizler sonucunda, yaklaşık %16.5’lik bir kesimin önerilen küratif kanser tedavilerini almadığı belirlendi. Bu tedavi açığının rastgele bir durum olmadığı, aksine bölge düzeyindeki sosyoekonomik göstergelerle güçlü bir korelasyon içinde olduğu ortaya kondu. Bu durum, sosyal belirleyicilerin klinik sonuçlar üzerinde derin etkileri olduğunu destekliyor.

Özellikle düşük eğitim seviyesine sahip ZIP kodlarında yaşayan hastaların, en yüksek eğitim düzeyine sahip bölgelerdeki hastalara göre standart kanser tedavilerini alma olasılıklarının %27 oranında daha düşük olduğu tespit edildi. Aynı şekilde, en düşük gelir diliminde yaşayan kişilerin de tedavi alma ihtimalinin %27 azaldığı gözlemlendi. Bu eşitsizlikler, yaş, cinsiyet, kanser tipi, tanı anındaki hastalık evresi ve tedavi merkezinin tipi gibi demografik ve klinik faktörlerden bağımsız olarak ortaya çıktı. Bu da söz konusu farkların sistematik ve yapısal unsurlardan kaynaklandığını gösteriyor.

Çalışmanın baş yazarı, Moffitt Kanser Merkezi Kanser Epidemiyoloji Programı’ndan Dr. Jessica Islam, bulguların sadece biyomedikal faktörlerle açıklanamayacağını vurguluyor. “Verilerimiz, ekonomik ve eğitimsel ortamlara bağlı olarak kanser tedavisine erişimin daha kapsamlı bir sağlık belirleyicileri perspektifiyle ele alınması gerektiğini gösteriyor,” diyen Dr. Islam, “Sağlık hizmet merkezlerinin yakınlığı tek başına yeterli değil; daha büyük toplumsal yapılar sağlık hizmetlerinin sunumu ve hasta katılımını anlamakta kilit rol oynuyor,” ifadelerini kullanıyor.

Coğrafi dağılıma bakıldığında, incelenen hastaların %39’unun Güney Amerika Birleşik Devletleri’nden olduğu ve çoğunlukla erkek (%68) ve 60 yaş üstü (%43) bireylerden oluştuğu görülüyor. Bu grupta en sık görülen kanser türleri ise akciğer kanseri, lenfoma, kolorektal kanser ve prostat kanseri olarak sıralanıyor. Bu kanser türlerinin küratif müdahale için belirlenmiş standart tedavi rehberleri bulunması, çalışma kapsamında tedaviye erişimdeki eşitsizliklerin değerlendirilmesi için sağlam bir temel sağladı.

Çalışmanın diğer yazarlarından, Moffitt’in Sağlık Sonuçları ve Davranış Programı’ndan Dr. Amir Alishahi Tabriz, bu bulguların daha geniş çaplı etkilerine dikkat çekiyor: “Bu çalışma, yapısal eşitsizliklerin—bireysel hasta faktörleri veya hastalık biyolojisi değil—HIV ile yaşayan kişilerde kanser bakım sonuçları arasındaki farkları belirlemede başrol oynadığını ortaya koyuyor. Bu da, sosyal belirleyicilere yönelik çok disiplinli müdahaleler geliştirmemiz gerektiğini zorunlu kılıyor,” diyor.

Sosyoekonomik göstergeler ile tedaviye erişim arasındaki ilişki, çeşitli sistemik engellerin birleşik etkisini yansıtıyor olabilir. Dezavantajlı topluluklarda yaşayan hastalar, sınırlı ulaşım imkânları, parçalanmış sağlık hizmetleri, düşük sağlık okuryazarlığı ve finansal zorluklar gibi sorunlarla karşı karşıya kalabilir. Bu engeller tanı koyma, tedaviye başlama ve tedavi süresince uyum aşamalarında gecikmelere yol açabiliyor ve nihayetinde hastaların sağkalım şansını azaltıyor.

Metodolojik açıdan, araştırmacılar ulusal kanser kayıtları ile HIV gözetim veri tabanlarını entegre ederek, 16 yıllık bir süreçte sağlık hizmetlerindeki eşitsizlikleri ayrıntılı şekilde değerlendirdi. Gelişmiş istatistiksel modellerle, karıştırıcı faktörlere kontrol uygulanarak bölgesel eğitim ve gelir düzeylerinin bağımsız etkileri izole edildi. Bu sağlam yaklaşım, çalışmanın çıkarımlarının geçerliliğini artırırken sağlık politikaları için önemli bir referans teşkil etti.

Bu çalışma, özellikle HIV ile yaşayan kırılgan nüfuslarda sosyal belirleyicilerin kanser bakımı çerçevelerine dâhil edilmesinin gerekliliğine işaret ediyor. Toplum temelli bilinçlendirme programları, sağlık yönlendirme becerilerini artırmaya yönelik eğitim kampanyaları ve ekonomik fırsatları genişletecek yapısal reformlar, sağlık hizmetlerine erişim iyileştirmek için stratejiler arasında yer alabilir. Bu çok yönlü yaklaşımlar, tedavi uçurumlarını kapatmanın yanı sıra hayatta kalma oranlarını da artırmada kritik önem taşıyor.

Sonuç olarak, kanser tedavisinde yeni nesil hassas tıp uygulamaları ve yenilikçi tedaviler geliştirildikçe, bu gelişmelerin sosyoekonomik engeller nedeniyle bazı gruplarda eşitsizliğe yol açmaması için önlemler almak elzemdir. Sağlık hizmetlerindeki yapısal engeller kaldırılmadığı sürece, bu gelişmeler mevcut sağlık adaletsizliklerini daha da derinleştirebilir.

Moffitt Kanser Merkezi, Ulusal Kanser Enstitüsü tarafından kapsamlı Kanser Merkezi olarak tanınmakta olup, sosyal belirleyiciler ile sağlık sonuçları arasındaki karmaşık ilişkileri araştırmaya öncülük etmeye devam ediyor. Merkezin liderleri, araştırma bulgularını somut politika önerilerine ve toplum temelli programlara dönüştürmek üzere çok disiplinli iş birliklerine kararlılıkla devam edeceklerini belirtti.

Bu bulgular, sağlık sistemlerinin kanser bakımını planlarken toplumsal bağlamı ayrılmaz bir unsur olarak kabul etmesi gerektiğine dair paradigmayı değiştirme çağrısı yapıyor. Ancak böyle kapsayıcı bir bakış açısı ile tıbbi camia, HIV ile yaşayanlar başta olmak üzere tüm hastalar için sağlıkta eşitliği sağlama yolunda önemli adımlar atabilir.

—

Araştırma Konusu: İnsanlar
Makale Başlığı: Investigating structural inequities in area-level socioeconomic and health care access measures among people with HIV and cancer (2004–2020)
Haberin Yayın Tarihi: 5 Mayıs 2025
Web References: Moffitt Cancer Center, Published Article in Cancer
Doi Referans: 10.1002/cncr.35881
Anahtar Kelimeler: Kanser tedavi erişimi eşitsizlikleri, HIV ile yaşayanlarda kanser tedavisi, tedavi açığı, eğitim düzeyi ve sağlık sonuçları, sağlık hizmetlerine erişim, marjinalize edilmiş topluluklarda kanser bakımı, HIV ve kanser tedavisi, Moffitt Kanser Merkezi çalışması, mahalle geliri ve sağlık erişimi, halk sağlığı eşitsizlikleri, sağlık hizmetlerinde sosyal belirleyiciler, sosyoekonomik faktörler ve sağlık, kanser bakımında yapısal engeller