Mass General Brigham Çalışması: Gabapentin Glioblastoma Hastalarında Hayatta Kalmayı Uzatıyor

Nöro-onkoloji alanında önemli bir gelişme yaşandı. Mass General Brigham araştırma ekibi tarafından yürütülen retrospektif bir çalışma, yaygın kullanılan antikonvülzan ve nöropatik ağrı tedavisinde tercih edilen gabapentin ilacının, glioblastoma hastalarının yaşam süresini uzatmada potansiyel bir fayda sağladığını ortaya koydu. Doğrudan beyin tümörleri arasında en agresif ve en sık görülen tür olan glioblastom, uzun yıllardır tedavi edilen hastalar için oldukça zorlu bir süreç yaratıyor. Bu çalışmanın sonuçları, gabapentinoidlerin geleneksel kullanım alanlarının dışında bir tedavi seçeneği olabileceğini göstererek, gelecekte bu alanda yeni yaklaşımların yolunu açmayı hedefliyor.

Glioblastoma, hızla yayılma eğiliminde olan, çevresine sinir hücrelerine nüfuz eden ve standart tedavilere karşı dirençli bir beyin tümörüdür. Ortalama yaşam süresi, tüm gelişmiş tedavi yöntemlerine rağmen genellikle 12-14 ay arasında seyretmektedir. Tümörün nüks etmesi durumunda bu süre daha da kısalmaktadır. Bu zorlu tablonun üstesinden gelmek için araştırmacılar, hem tümörün biyolojik özelliklerini daha iyi anlamak hem de hastalar için yeni tedavi stratejileri geliştirmek üzere çalışmalarını sürdürüyorlar. Mass General Brigham ekibi, bu bağlamda tümör ve sinir sistemi etkileşimini konu alan yeni bir yaklaşımı benimsedi.

Bu yaklaşım, glioma hücreleri ile sinirler arasındaki iletişim mekanizmalarını hedef alıyor. 2023 yılında yayınlanan ve Nature dergisinde yer alan bir çalışmada, thrombospondin-1 (TSP-1) molekülünün bu iletişimde önemli bir rol oynadığı göstermişti. TSP-1, sinaptogenez ve sinir plastikliği süreçlerinde görev alan bir matriks hücresel protein olarak tanımlanıyor. Glioma çevresindeki sinir devrelerinin yeniden şekillenmesini teşvik ederek tümör gelişimini destekleyen bir mikroçevre oluşturduğu tespit edildi. Gabapentin, voltaj bağlı kalsiyum kanallarının alfa2delta-1 alt birimini bloke eden bir ilaç olarak, TSP-1 aracılı sinaptik sinyalleri zayıflatarak tümör ilerlemesini önemli ölçüde yavaşlatıyor. Bu ön bilgiler doğrultusunda, gabapentinin insan glioblastoma vakalarında etkisi geriye dönük olarak değerlendirildi.

Araştırma kapsamında Mass General Brigham’da 693 glioblastoma hastasının klinik verileri analiz edildi. Gabapentin kullanımına devam eden hastaların, kullanmayanlara kıyasla anlamlı biçimde daha uzun yaşadığı saptandı. Gabapentini nöropatik ağrı için kullanan hastaların ortalama yaşam süresi 16 ay iken, ilacı almayanlarda bu süre 12 ay olarak kaydedildi. İlk bakışta fark görece küçük olsa da, glioblastom gibi son derece hayati tehlike arz eden hastalıkta dört aylık ek yaşam süresi, oldukça değerli ve umut verici bir gelişme olarak değerlendiriliyor.

Bu bulguları doğrulamak amacıyla, Bernstock ve meslektaşları Kaliforniya Üniversitesi San Francisco kampüsünde (UCSF) bulunan 379 yeni glioblastoma hastası üzerinde benzer bir analiz gerçekleştirdi. İkinci veri setinde de gabapentin kullanan hastaların ortalama 20.8 ay yaşadığı, ilacı almayanlarda ise 14.7 ay ortalama yaşam süresi tespit edildi. Her iki kurumun verileri birleştirildiğinde, 1000’den fazla hasta üzerinden yapılan analizde gabapentinoid kullanımının anlamlı bir yaşam süresi uzaması sağladığı istatistiksel olarak ortaya kondu.

Araştırmada gabapentin kullanımı ile hastaların kanda dolaşan thrombospondin-1 seviyelerinde belirgin bir azalma tespit edilmesi, TSP-1’in tedaviye yanıt gösteren hastalar için potansiyel bir biyobelirteç olabileceği fikrini güçlendirdi. Ancak, gabapentinin farmakolojik etkileri ile TSP-1 ekspresyonu ve glioma biyolojisi arasındaki mekanizmanın ayrıntıları henüz tam olarak açıklığa kavuşmadı. Preklinik modellerde gabapentinin TSP-1 aracılı sinaptik bağlantıları engelleyerek tümör gelişimini baskıladığı gösterilmiş olmasına karşın, bu moleküler etkilerin klinik sonuçlara nasıl dönüştüğü üzerine ek araştırmalara ihtiyaç bulunuyor.

Bernstock, mevcut GBM tedavi yaklaşımlarında yıllardır minimal ilerleme olduğunu vurguluyor. Günümüzde cerrahi, radyoterapi ve temozolomid kemoterapisi temel tedavi seçenekleri olmasına rağmen, hastaların yaşam sürelerinde kritik biçimde bir artış elde edilemedi. FDA onaylı, güvenlik profili iyi bilinen bir ilacın böyle bir hastalıkta ek yaşam sürecine katkı sağlaması, tedavi stratejilerinde yeniden düşünme fırsatı sunuyor. Bu da ilaçların yeni kullanım alanlarına uyarlanarak hastaların yaşam kalitesini artırmanın önemini bir kez daha ortaya koyuyor.

Araştırmanın retrospektif doğası, bazı sınırlamalar içeriyor. Gabapentin GBM tedavisinde kasıtlı olarak verilmemiş, sadece nöropatik ağrı semptomlarının giderilmesi amacıyla reçete edilmiş bir ilaç. Bu durum, hasta seçiminde bazı sapmaların ve tedavi heterojenliğinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu sebeple elde edilen sonuçların dikkatle yorumlanması gerekiyor. Araştırma ekibi, bulguların doğrulanması ve mekanizmaların derinlemesine anlaşılması için ileri evre randomize klinik çalışmaların şart olduğunu belirtiyor.

Bu çok disiplinli yaklaşım, tümörü sadece izole bir kitle olarak değil, sinirsel mikromühit ile iç içe geçmiş bir ekosistem olarak ele alan paradigmanın bir yansıması. Nöron-tümör ekseni adı verilen bu yeni bakış açısı, sinirsel sinyalleşme yollarının hedef alınarak tümör yayılımının engellenebileceği umut verici bir alan yaratıyor. Bu, geleneksel sitotoksik tedavilere alternatif veya destekleyici olabilecek yepyeni bir strateji sunuyor.

TSP-1 molekülünün proksimal biyobelirteç olarak ortaya konması, kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımı için de büyük önem taşıyor. Gelecekte serum TSP-1 düzeyleri gabapentin tedavisindeki etkinliği takip etmek, hastaları bu ilaca yanıt verecek gruplara ayırmak ve tedaviye göre hastalığın seyrini izlemek için kullanılabilir. Kanser alanında, özellikle glioblastom gibi karmaşık ve ölümcül hastalıklarda böyle hassas tedavi modelleri aranmaktadır.

Bu çalışma, zor ve hızlı ilerleyen glioblastoma hastalarında yaşam süresinin uzatılmasında mevcut ilaçlardan birini yeniden amaçlandırarak umut verici bir fırsat sunuyor. Gabapentin gibi iyi tolere edilen bir nörofarmakolojik ajanla tümör-nöron etkileşimlerinin modülasyonu yoluyla hastaların hayatta kalma sürelerinin artırılması mümkün olabilir. Bernstock’ın da işaret ettiği gibi, nörobilim ve onkoloji arasındaki yakınlaşma, glioblastoma bakımında uzun süredir devam eden tedavi çıkmazını aşmada kritik bir rol oynayacaktır.

Özetle, Bernstock ve ekibinin yaptığı bu araştırma, preklinik veriler ile klinik retrospektif sonuçları bir araya getirerek gabapentinin glioblastoma hastaları için destekleyici bir tedavi olarak potansiyel faydasına dikkat çekiyor. Sonuçlar temkinli bir iyimserlikle karşılanmalı ancak nöro-onkoloji alanında yeni araştırma ve tedavi yollarının açılması açısından umut verici bir ışık yakmaktadır. Şimdi önümüzdeki en önemli adım, bu keşfi klinik uygulamaya taşımak için kontrollü ve mekanistik odaklı klinik çalışmalar yapmaktır.

—

Araştırma Konusu: İnsanlarda glioblastoma hastalarında gabapentinoidlerin yaşam süresi üzerine etkisi
Makale Başlığı: Gabapentinoids confer survival benefit in human glioblastoma
Haberin Yayın Tarihi: 15 Mayıs 2025
Web References:
– Mass General Brigham: https://www.massgeneralbrigham.org/
– Nature Communications DOI: http://dx.doi.org/10.1038/s41467-025-59614-4
– Nature study on TSP-1 and glioma: https://www.nature.com/articles/s41586-023-06036-1
Doi Referans: 10.1038/s41467-025-59614-4
Anahtar Kelimeler: Glioblastoma, Kanser, Kanser araştırmaları, Kanser tedavileri, Onkoloji, Gabapentin, Gabapentinoidler, TSP-1, Nöro-onkoloji, Tümör mikroçevresi, Sinir-tümör etkileşimi, Klinik araştırma