Lenalidomid, KLL’de Yaşam Kalitesini Artırıyor

Kronik lenfositik lösemi (KLL) tedavisinde son yıllarda elde edilen ilerlemelere rağmen, tedavi sonrası kalan hastalık varlığı hâlâ önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle immünokemoterapi sonrasında kalan rezidüel hastalık, hastaların sağkalımını etkileyebilen ve tedavi stratejilerinde yeni yaklaşımlar geliştirilmesini gerektiren bir durumdur. Bu bağlamda, lenalidomid ile konsolidasyon tedavisi, kalan kanser hücrelerini ortadan kaldırma potansiyeli nedeniyle klinik anlamda umut vaat etmektedir. Ancak, uzun süreli kullanılan bu tedavinin hastaların hayat kalitesi üzerindeki etkileri halen tam anlamıyla netleşmemiştir. Bu nedenle, Phase III CLL6-RESIDUUM çalışmasının bir yan araştırması olarak yürütülen ve Fransa’daki KLL hastalarını kapsayan önemli bir çalışma, lenalidomid konsolidasyonunun sağlıkla ilgili yaşam kalitesi (HRYaK) üzerindeki etkilerini kapsamlı biçimde ortaya koymuştur.

Araştırmada, Avrupa Kanser Araştırma ve Tedavi Örgütü’nün (EORTC) geliştirdiği Quality of Life Questionnaire (EORTC QLQ-C30, versiyon 3) kullanılmış ve hastaların duygu, yaşam aktiviteleri, fiziksel yakınmalar gibi çok sayıda parametreyi içeren alanlarda değerlendirmeleri yapılmıştır. Bu ölçek, HRYaK’yi standart ve güvenilir bir biçimde ölçerek, hastaların kendilerini nasıl algıladıklarını objektif bir şekilde ortaya koymaktadır. Ölçümler tedavi başlangıcında ve iki yıl süren konsolidasyon boyunca 3-6 aylık aralıklarla tekrarlanmış, böylece zaman içindeki değişimler yakından izlenmiştir. İstatistiksel olarak tekrar eden ölçümler kullanılan karma modellerle analiz edilerek sonuçların klinik gerçekliği güçlendirilmiştir.

Çalışmanın başlangıcında, lenalidomid grubundaki hastaların ortalama küresel sağlık durumu puanları 0-100 aralığında 76.3, gözlem grubundakilerde ise 72.1 civarındadır. Bu oranlar, tedavi sonrası hastaların genel sağlık algılarının nispeten iyi seviyelerde olduğuna işaret etmektedir. Ancak izleme sürecinde başta lenalidomid alımıyla bağlantılı olarak ortaya çıkan olumsuz yan etkiler, hastaların genel yaşam kalitesinde belirgin düşüşlere neden olmuştur. Özellikle tedavinin 12. ayından itibaren gastrointestinal sistemde ciddi yan etkiler kaydedilmiş, bunlar arasında ishal en dikkat çekici sorun olarak öne çıkmıştır.

İshal gibi sindirim sistemi sorunları, hastaların günlük yaşantılarını olumsuz etkileyerek beslenme düzenlerinde bozulmalara ve sıvı dengesinde sorunlara yol açması nedeniyle son derece önemlidir. Bu tür yan etkiler sadece fiziksel rahatsızlık yaratmakla kalmaz, aynı zamanda hastaların psikososyal hayatına da zarar verebilir. Bu bağlamda, sosyalleşme ve çevreyle etkileşim gibi önemli fonksiyon alanları, lenalidomid konsolidasyon gruplarında 18. ay itibarıyla anlamlı olarak düşüş göstermiştir. Sosyal işlevlerde yaşanan bu gerileme psikolojik sağlığın da olumsuz etkilenebileceğine işaret etmekte, uzun süreli tedavilerin kapsamlı sonuçlarının dikkate alınması ihtiyacını güçlendirmektedir.

Bunun yanında, lenalidomid alan hastalarda 12. aydan sonra nefes darlığı (dispne) belirtilerinde ve diğer sindirim sistemi rahatsızlıklarında da belirgin artışlar görülmüştür. HRYaK ölçeğinde bu semptomlar 10 puanlık anlamlı farklılıklar yaratmıştır. Nefes darlığı, hastaların yaşam kalitesini dramatik biçimde bozabilen ve öncelikle solunum, kalp veya sistemik toxik etkilerle ilişkili olabilecek ciddi bir semptomdur. Bu durum, konsolidasyon tedavisinin potansiyel toksik etkileri bakımından yakından izlenmesi gereken bir klinik endişe kaynağıdır.

Çok değişkenli analizlerde elde edilen sonuçlar da lenalidomid konsolidasyonunun genel sağlık algısı ve fonksiyonel becerilerde düşüşle bağlantılı olduğunu teyit etmiştir. Bu bulgular, lenalidomid tedavisinin hastalık kontrolündeki olumlu etkilerine karşın hastaların günlük yaşam kalitesine olan negatif etkilerini ortaya koyması bakımından dikkat çekicidir. Bu nedenle, tedavi seçiminde yalnızca hastalığı kontrol etmeye odaklanmak değil, aynı zamanda hastaların genel sağlık durumlarını ve yaşam kalitelerini de dikkate almak gerekmektedir.

Çalışmanın sonuçları onkoloji alanında hastaların yaşam kalitesinin rutin tedavi karar süreçlerine entegre edilmesinin önemine yönelik güçlü bir çağrı niteliğindedir. Hasta raporları üzerinden elde edilen sayısal veriler, klinik parametrelerle bütünleşerek tedavi etkinliğinin daha kapsamlı değerlendirilmesini sağlamaktadır. Bu da, kişiye özgü tıp anlayışının güçlenmesine, hastaların toleransları doğrultusunda daha dengeli ve bireyselleştirilmiş tedavi protokolleri geliştirilmesine imkan tanımaktadır.

Ayrıca, lenalidomid konsolidasyonunun yan etkilerine karşı hastaya özgü destekleyici bakım yaklaşımlarının artırılması gerektiği anlaşılmıştır. İshal, solunum güçlüğü ve azalan sosyal işlevsellik gibi semptomların etkili biçimde yönetilmesi, hastaların tedaviye bağlı yaşam kalitesi düşüşlerini azaltabilir, bununla birlikte tedavi uyumunu ve hasta memnuniyetini de yükseltebilir. Bu noktada multidisipliner ekiplerin rolü büyüktür ve yan etki yönetimi protokollerinin geliştirilmesi öncelikli bir gereksinimdir.

Fransız hasta grubuna dayanan bu araştırmanın sonuçlarının farklı coğrafi, genetik ve kültürel yapıdaki popülasyonlarda da doğrulanması önemlidir. Çünkü sağlık sistemleri, genetik varyasyonlar veya yaşam biçimi farkları kalite-of-life algılarını etkileyebilir. Bu doğrultuda, benzer araştırmaların başka ülkelerde tekrarlanması, genel geçer çıkarımlar yapabilmek ve global tedavi önerileri oluşturabilmek için kritik olacaktır.

Gelecekteki klinik çalışmaların, etkinlik kriterleri ile birlikte HRYaK ölçümlerini de birincil ya da eşleşmiş ikincil sonuçlar olarak benimsemesi gereklidir. Böylelikle, tedavilerin yalnızca hastalığı baskılamadaki başarısı değil, hastaların yaşam standartlarını koruma ve iyileştirmedeki etkinliği de güvenilir biçimde karşılaştırılabilir hale gelecektir. Bu entegre yaklaşım, KLL gibi kronik ve uzun dönem takip gerektiren hastalıklarda hasta merkezli bakımı güçlendirecektir.

Sonuç olarak, Phase III CLL6-RESIDUUM trialının yan araştırması, lenalidomid konsolidasyonunun KLL’li hastalarda fiziksel ve sosyal yaşam kalitesinde geç başlangıçlı anlamlı düşüşlere neden olduğunu göstermiştir. Gastrointestinal toksisite ve sosyal işlev bozuklukları; tedavinin sağladığı hematolojik kontrollere rağmen, hastaların yaşam deneyimlerini olumsuz etkileyen önemli yan etkiler olarak öne çıkmaktadır. Bu bulgular, konsolidasyon stratejilerinin optimize edilmesi, hasta toleransının ön planda tutulduğu ve çok boyutlu yaklaşımların kullanıldığı tedavi planlamasının önemini vurgulamaktadır.

Tedavi yönetiminde tarafsız ve kapsamlı değerlendirmeler yapabilmek için, klinisyenlerin uzun süreli ilaç kullanımının çok yönlü sonuçlarına karşı duyarlı olması gerekmektedir. Hem hastalık kontrolü hem de hastaların kendini iyi hissetmesi ekseninde dengeli kararlar almak, hematolojik malignitelerde uzun süreli sağkalım ve yaşam kalitesi yönetiminin temelini oluşturacaktır. Bu araştırmanın gösterdiği gibi, detaylı ve uzun dönem kalite-of-life analizleri, tedavi toksisitelerinin fark edilmesi ve azaltılması için vazgeçilmezdir.

Lenalidomid, KLL tedavisinde halen önemli bir yer tutsa da, bu çalışmanın sonuçları medikal topluluğa etkinlikle birlikte insan odaklı sonuçların da sorgulanması gerektiğini hatırlatmaktadır. Kanser tedavisindeki ilerlemelerin yalnızca hastanın yaşam süresini değil, aynı zamanda yaşam kalitesini de artırmaya yönelik olması, geleceğin en önemli hedeflerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.

**Araştırma Konusu**:
Impact of lenalidomide consolidation therapy on health-related quality of life in chronic lymphocytic leukemia patients with residual disease post-immunochemotherapy.

**Makale Başlığı**:
Impact of lenalidomide consolidation on health-related quality of life in chronic lymphocytic leukemia: ancillary study of the phase III CLL6-RESIDUUM trial

**Web References**:
https://doi.org/10.1186/s12885-025-13792-y

**Doi Referans**:
https://doi.org/10.1186/s12885-025-13792-y

**Resim Credits**:
Scienmag.com

**Anahtar Kelimeler**:
Kronik lenfositik lösemi, lenalidomid konsolidasyon, yaşam kalitesi, EORTC QLQ-C30, sağlıkla ilgili yaşam kalitesi, immünokemoterapi, gastrointestinal toksisite, dyspnea, sosyal işlevsellik, faz III klinik çalışma, CLL6-RESIDUUM, hasta-reported outcome