Boost-UP Denemesi: Kanser için Uzaktan Davranış Değişikliği

Kanserle Yaşayan ve Kanser Geçirmiş Kişiler İçin Sanal Ortamda Gerçekleştirilen Yenilikçi Davranışsal Danışmanlık ve Fiziksel Aktivite Çalışması Başlatıldı

Kanserle yaşayan ve kanser tedavisi sonrası süreci geçiren bireylerin yaşam kalitesini ve uzun vadeli sağlık sonuçlarını iyileştirmek için önemli bir adım atıldı. Araştırmacılar, sanal platformlar üzerinden yürütülen ve davranışsal danışmanlıkla desteklenen fiziksel aktivitenin etkisini değerlendiren çığır açıcı bir randomize kontrollü çalışma olan BOOST-UP-’ı başlattı. Bu yeni çalışma, kanser sağkalım sürecindeki fiziksel aktiviteyi sürdürülebilir kılmak amacıyla özel olarak tasarlanmış yenilikçi bir davranışsal müdahale sunuyor.

Kanser sonrası yaşam, sıklıkla birçok fiziksel ve psikolojik zorlukla birlikte gelir. Özellikle yapılandırılmış egzersiz programları tamamlandıktan sonra fiziksel aktivitenin azalması, uzun vadeli sağlık ve yaşam kalitesi üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır. Geleneksel olarak uygulanan kısa süreli, gözetimli programlar mevcut fiziksel aktiviteyi artırmada başarılı olsa da, kalıcı davranış değişikliği sağlamada yetersiz kalmaktadır. BOOST-UP- çalışması, bu kritik boşluğu kapatmak ve motive edici davranışsal danışmanlığın fiziksel aktiviteyi uzun süreli artırıp artırmayacağını araştırmayı amaçlamaktadır.

Araştırma, iki kollu, çok merkezli bir randomize kontrollü tasarıma sahip olup, toplam 236 kanserle yaşayan veya kanseri atlatmış katılımcıyı hedeflemektedir. Katılımcılar eşit sayıda iki gruba ayrılmıştır. Kontrol grubunda, altı ay süren sanal gözetimli fiziksel aktivite programına standart egzersiz danışmanlığı (PA + EC) eşlik ederken, deney grubunda aynı fiziksel aktivite programına motivasyon artırıcı olarak Multi-Process Action Control (M-PAC) modeli temelinde yapılandırılmış davranışsal danışmanlık (PA + BC) eklenmiştir. Bu dikkatle planlanan tasarım, hem egzersiz dozajını hem de danışmanlık süresini dengeleyerek, motivasyonel danışmanlığın etkisini net bir şekilde ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Fiziksel aktivite oturumları, Zoom üzerinden senkron olarak canlı verilmektedir ve program ilerledikçe katılımcılar evde bağımsız olarak egzersiz yapmaya teşvik edilmektedir. Bu kademeli geçiş, bireylerin kendi kendini yönetme becerilerini geliştirmelerini sağlayarak sürdürülebilir bir fiziksel aktivite alışkanlığı kazanmalarını hedeflemektedir. Her iki grubun amacı, önerilen kanser özel fiziksel aktivite kılavuzlarında belirtilen haftalık 90 dakika orta-şiddetli veya daha yoğun fiziksel aktiviteyi kademeli olarak yakalamaktır.

Davranışsal danışmanlık uygulanan PA + BC grubunda, M-PAC teorisi doğrultusunda bilinçli değerlendirme (reflective), hedef belirleme ve öz izlemeye dayalı düzenleyici süreçler (regulatory), ve alışkanlıklaşma gibi refleksif süreçler yer almaktadır. Bu yapılandırılmış 12 adet iki haftada bir gerçekleştirilen danışmanlık oturumu, motivasyonel bariyerleri ortadan kaldırmayı ve fiziksel aktivitenin kalıcı biçimde günlük hayata entegre edilmesini sağlamayı amaçlamaktadır.

Kontrol grubundaki katılımcılar ise, 12 standart danışmanlık seansından geçmektedir; bu seanslar fiziksel aktivite eğitimine odaklı olup motivasyon artırıcı içeriği içermemektedir. Böylelikle, her iki grup arasında profesyonel destek ve temas miktarı eşitlenerek, elde edilen etkilerin davranışsal danışmanlığa özgü olduğu netleşmektedir.

Veri toplama, başlangıç, ara dönem, 6 aylık müdahale sonu ve sonrasındaki 6 aylık ve 1 yıllık takiplerle gerçekleştirilmektedir. Katılımcıların kendi bildirdiği yaşam kalitesi, motivasyon ölçütleri, sağlık ekonomisi verileri ve memnuniyet düzeyleri izlenmektedir. Ayrıca, fiziksel aktivitenin objektif değerlendirilmesi için aktif olarak kol hareketlerini ölçen akselerometreler kullanılmaktadır. Bu sayede, subjektif ve objektif veriler birlikte değerlendirilerek daha bütüncül analizler yapılabilmektedir.

Araştırmada ileri düzey çok seviyeli modelleme yöntemleri ile hem birincil sonuç olan fiziksel aktivite düzeyleri hem de motivasyon, fiziksel fonksiyon ve yaşam kalitesi gibi ikincil sonuçlar detaylı olarak incelenecektir. Böylece zaman içerisindeki davranış değişiklikleri ve motivasyonel faktörlerin etkileşimi kapsamlı biçimde ortaya konacaktır.

BOOST-UP- çalışması yalnızca metodolojik olarak güçlü olmakla kalmayıp, tele-sağlık destekli davranışsal tıpta yeni bir döneme işaret etmektedir. Sanal oturumlar, coğrafi ve lojistik sınırlamaları aşarak herkes için ulaşılabilir yüksek kaliteli destek imkanı sunmaktadır. Program başarılı olursa hızla klinik ve toplum temelli kanser bakımında yaygınlaşarak, sağkalım planlarında fiziksel aktiviteyi sürdürülebilir hale getirecek güçlü bir model oluşturabilir.

Özellikle M-PAC teorik çerçevesinin kullanımı ile davranış değişiminde motivasyonun kompleks psikolojik süreçleri detaylı şekilde ele alınmakta, bu alandaki boşluk kapatılmaktadır. Geçmişteki birçok egzersiz programı motivasyonun yalnızca bir boyutuna odaklanırken, bu model reflektif, düzenleyici ve refleksif süreçleri bir arada değerlendirmektedir. Böylece kalıcı fiziksel aktivite davranışını destekleyici daha derin anlayışlar geliştirilmektedir.

Kanserle yaşayan veya geçmişi olan bireylerde fiziksel aktivitenin artırılmasının önemi küçümsenemez. Düzenli fiziksel aktivite; kanser nüks riskini azaltmakta, psikososyal sağlığı iyileştirmekte, fiziksel fonksiyonu desteklemekte ve eşlik eden hastalıkların yükünü azaltmaktadır. Ancak bunu uzun vadeli alışkanlık haline getirmek güçtür. İşte BOOST-UP- programı, teknolojik altyapı ve davranış bilimlerinden yararlanarak bu kritik engeli aşmayı amaçlamaktadır.

Araştırmada, egzersiz profesyonellerinin hem teknik hem de psikolojik danışmanlık alanında kapsamlı eğitimi öne çıkmaktadır. Bu disiplinler arası yaklaşım, programın bağlayıcılığını artırmakta ve katılımcıların motivasyonlarını canlı tutmaktadır. Danışmanlık seanslarının iki haftada bir düzenlenmesi, fiziksel aktivitedeki motivasyonun zayıfladığı kritik 6 aylık dönemin üstesinden gelmeye olanak sağlamaktadır.

Ayrıca, sağlık ekonomisi alanında veri toplaması yapılması, politika yapıcılar ve sağlık hizmeti sunucuları için değerli bir kaynak yaratmaktadır. Kanser sağkalımı artarken, sürdürülebilir ve ekonomik müdahaleler geliştirmek sistem üzerindeki uzun vadeli yükü azaltacak çözüm yolları üretmektedir. BOOST-UP- programının sağlık ekonomisi katkıları, kaynakların en verimli biçimde tahsis edilmesi adına yol gösterici olacaktır.

Çalışma, uluslararası ve multidisipliner araştırmacılar tarafından ortaklaşa yürütülmekte; onkoloji, egzersiz fizyolojisi, psikoloji ve sağlık hizmetleri alanlarından uzmanlar deneyimlerini birleştirmektedir. Bu iş birliği, kanser sağkalım bakımının karmaşıklığını ortaya koymuş ve güçlü bilimsel sonuçların ortaya çıkmasını sağlamaktadır.

BOOST-UP- çalışmasının ClinicalTrials.gov platformundaki (NCT06624930) kayıtlı olması, araştırmanın şeffaflığını ve metodolojik titizliğini pekiştirmektedir. Aynı zamanda BMC Cancer gibi saygın bir bilimsel dergide erken protokol yayınlanması, araştırmanın kalitesine ve güvenilirliğine olan güveni artırmaktadır.

Sonuç olarak, BOOST-UP- çalışması fiziksel aktivitenin uzun vadede sürdürülmesi gibi önemli bir klinik problemi çözmek üzere teknoloji, davranışbilim ve egzersiz tıbbını yenilikçi biçimde birleştirmektedir. Elde edilecek veriler, dünya genelinde kanser sağkalımı yaşayan bireylerin yaşam kalitesini anlamlı biçimde artırmak için kullanılabilecek değerlidir. Bu çalışma ile fiziksel aktivitenin sürdürülebilirliğinde kalıcı değişiklikler mümkün hale gelecek, böylece sağkalım döneminde sağlıklı ve aktif bir yaşam desteklenecektir.

—

**Araştırma Konusu**:
Kanserle yaşayan ve geçmişi olan bireylerde fiziksel aktivite sürdürülebilirliğinin artırılması amacıyla davranışsal danışmanlık eklenmesinin etkinliği.

**Makale Başlığı**:
A randomized controlled trial adding behavioral counseling to supervised physical activity in people living with and beyond cancer (BOOST-UP-): a study protocol for a live remotely-delivered behavior change intervention.

**Web References**:
https://doi.org/10.1186/s12885-025-13904-8

**Doi Referans**:
https://doi.org/10.1186/s12885-025-13904-8

**Resim Credits**:
Scienmag.com

**Anahtar Kelimeler**:
davranışsal danışmanlık, kanser sağkalımı, BOOST-UP denemesi, sanal müdahale, kanser sağkalımında fiziksel aktivite, uzun vadeli egzersiz sürdürme, motivasyonel danışmanlık, orta-şiddetli fiziksel aktivite, tele-sağlık, randomize kontrollü çalışma