Bilişsel Davranışçı Terapi ve Aktivite Dengesi: Hastaların Görüşleri

Modern kanser tedavisinin etik ve bilimsel boyutları kadar, hastaların tedavi süreçlerinde yaşadıkları zorlukların da detaylıca incelenmesi, sağlık hizmetlerinin kalitesini artırmada kritik bir rol oynuyor. Meme kanseri, dünya genelinde en yaygın görülen malignitelerden biri olarak hem fizyolojik hem de psikososyal alanda hastalara önemli yükler yüklemektedir. Son dönemde, meme kanseri hastalarının tedavi süreçlerinde karşılaştıkları yorgunluk ve depresyon gibi yan etkilerle başa çıkmalarını desteklemek üzere geliştirilen bilişsel davranışçı terapi ile aktivite dengesi (CBT-AP) yaklaşımı, tedavi başarısını artırmanın yanında hastaların yaşam kalitesini yükseltmektedir. Bu yeni yöntem, klasik psikoterapi tekniklerine ek olarak, hastaların enerji kullanımını dengeleyen aktivite planlamasını bütünleştirerek, hasta deneyimini iyileştirmeyi amaçlıyor.

Son zamanlarda BMC Cancer dergisinde yayımlanan nitel bir araştırma, meme kanseri hastalarının CBT-AP uygulamasıyla ilgili birebir deneyimlerini ortaya koymuş ve bu yaklaşımın subjektif etkilerine ışık tutmuştur. Çalışmada, 24-62 yaşları arasında, farklı evrelerde meme kanseri tedavisi gören yirmi hasta, detaylı görüşmeler yoluyla terapi sürecine ilişkin görüşlerini aktarmıştır. Hastaların terapiye dair algıları, uygulamanın içerik ve sunumundan deneyimlenen faydalara, karşılaşılan zorluklardan geleceğe yönelik önerilere kadar geniş tematik alanlarda titizlikle analiz edilmiştir. Bu açıdan çalışma, CBT-AP’nin sadece semptomları hafifletmekle kalmayıp, aynı zamanda hasta-merkezli bakım yaklaşımlarını güçlendirdiğini göstermektedir.

Meme kanseri tedavisinde, özellikle kemoterapi sürecinde ortaya çıkan kanserle ilişkili yorgunluk ve depresyon, hastaların günlük aktivitelerini kısıtlamakta ve sosyal yaşamlarına olumsuz etkiler bırakmaktadır. Klasik bilişsel davranışçı terapi, psikolojik sıkıntıların giderilmesinde yaygın olarak kullanılmakla beraber, aktivite dengesi kavramının terapiye entegre edilmesi yeni bir dönemin kapılarını aralamıştır. Aktivite dengesi, hastaların fiziksel enerjilerini bilinçli bir şekilde yöneterek aşırıya kaçmadan hareket etmelerine olanak tanırken, bilişsel terapi de olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmeye odaklanır. Bu çift yönlü yaklaşım, hastaların hem beden hem de zihin sağlığını birlikte ele alarak bütüncül bir iyileşme süreci sunmaktadır.

Araştırmada hastaların terapiyi alma yöntemlerine dair tercihler önemli bir yer tutmaktadır. Katılımcıların çoğu yüz yüze terapinin sağladığı doğrudan ilişkiyi öncelikli olarak tercih etse de, bazıları hibrit modelleri – yani telefonla desteklenen seansları – faydalı bulduklarını belirtmiştir. Bu durum, sağlık hizmetlerinin bireyselleştirilebilir ve esnek modellerle sunulmasının, özellikle yoğun yan etkilerin yaşandığı kanser tedavisinde stratejik bir önem taşıdığını göstermektedir. Böylece hastalar; ulaşım zorlukları, yorgunluk ve diğer lojistik sorunlar gözetilerek desteklenebilmekte ve tedaviye devam etme motivasyonları artmaktadır.

Bir diğer dikkat çekici bulgu, terapiye eşlik eden hasta el kitabının yalın ve anlaşılır şekilde hazırlanmasıdır. Tedavi süreçlerinde hasta eğitimi ve bilgilendirmenin önemi göz önünde bulundurulduğunda, erişilebilir materyallerin kullanımının tedavi uyumunu artırdığı, hastaların kendi durumlarını daha iyi anlamalarını sağladığı ve tedavi sürecine olan aktif katılımlarını teşvik ettiği anlaşılmaktadır. Bu durum, sağlık iletişiminde karşılaşılan engellerin aşılması adına değerli bir örnek teşkil etmektedir.

Araştırmanın sonucu olarak hastalar, terapi sayesinde sadece fiziksel yorgunluk ve depresyon belirtilerinde azalma yaşamakla kalmayıp; özgüven, kontrol hissi ve sosyal ilişkilerde gözle görülür iyileşmeler olduğuna da dikkat çekmiştir. Aktivite dengesi ve bilişsel yeniden yapılandırmanın birlikte uygulanması, hastalara enerji yönetimi ve duygusal durumlarını düzenleme becerisi kazandırmıştır. Böylelikle hastalar, tedavi sürecinin getirdiği ağır yükleri daha iyi dengeleyerek, günlük yaşam etkinliklerine geri dönme imkanı bulabilmektedir.

Çalışma, terapinin etkinliğini belirleyen dışsal ve içsel faktörleri de ortaya koymuştur. Tedavinin kemoterapi döngüsü içerisindeki zamanlaması, terapötik ortamın duygusal atmosferi, bireysel başa çıkma stilleri gibi değişkenler, hastaların terapiye olan katılımını ve karşılaştıkları zorlukları etkilemiştir. Bu bulgular, kanser bakımında sağlamlaştırılmış, sabit şablonlara dayalı değil, hastaya özel uyarlanmış müdahalelerin önemine işaret etmektedir. Böyle bir yaklaşım, tedavinin etkinliğini artırırken, hastaların da motivasyonlarını yükseltmektedir.

Uygulamaları geniş klinik pratiklere entegre etme sürecinde ise lojistik problemler ön plana çıkmaktadır. Araştırma, terapist eğitimi, seans programlarının esnekliği ve kaynak yönetimi gibi unsurların önceden planlanmasının şart olduğunu vurgulamaktadır. Hastaların talepleri arasında, seansların daha kolay erişilebilir zamanlarda planlanması ve terapistlere ulaşımın genişletilmesi yer almaktadır. Bu öneriler, tedavinin sürdürülebilirliği ve etkin kullanımı açısından dikkate alınmalıdır.

CBT-AP’nin temelinde yatan yaklaşım, hasta merkezlidir; bireye özgü durum değerlendirmeleri ve ortak hedef belirleme süreçleriyle hastanın deneyimine saygı duymayı esas almaktadır. Bu tutum, katılımı artırmakta, hastalarda güven oluşturmakta ve tedaviye bağlılığı güçlendirmektedir. Psikososyal onkoloji paradigmasının modern gereklilikleri olan empowerment (güçlendirme) ve shared decision-making (ortak karar alma) ilkeleri ile uyumlu bu yaklaşım, klinik sonuçları ve hasta memnuniyetini olumlu yönde desteklemektedir.

Araştırmanın en değerli taraflarından biri, hastalardan alınan geri bildirimlerin tedavi gelişiminde bir rehber olarak kullanılmasıdır. Katılımcılar, dijital materyallerin artırılması, seans sıklığının hastanın yorgunluk durumuna göre uyarlanması ve terapinin aile ya da bakım veren katılımıyla desteklenmesini önermiştir. Bu öneriler, CBT-AP’nin kapsamını genişletip, daha fazla hastaya ulaşmasını sağlayacak potansiyel adımlardır. Ayrıca, tedavi programlarının bireyselleştirilebilir hale gelmesi, sosyal destek sistemlerinin iyileştirilmesini de beraberinde getirecektir.

Özetlemek gerekirse, bilişsel davranışçı terapiyle aktivitelerin dengelenmesinin entegre edilmesi, meme kanseri hastalarında yaygın görülen yorgunluk ve depresyonun yönetiminde umut vaat eden ve hasta dostu bir yöntem olarak ön plana çıkmaktadır. Hem tedavi mekanizmalarını hem de hastaların deneyimlerini derinlemesine ele alan bu araştırma, psiko-davranışsal müdahalelerin onkoloji ortamlarında nasıl en etkin şekilde uygulanabileceğine dair önemli ipuçları sunmaktadır. Esneklik, açıklık ve hasta güçlendirmesi gibi ilkeler, kişiselleştirilmiş tedavi trendleriyle büyük uyum halindedir.

Araştırma ekibi, CBT-AP’nin kabul edilebilirliği ve potansiyel faydalarının altını çizmekle birlikte, müdahalenin uzun vadeli etkinliğini değerlendirmek için daha geniş ölçekli ve çeşitli hasta topluluklarını kapsayan çalışmalar yapılması gerektiğinin altını çizmiştir. Ayrıca dijital sağlık platformlarıyla entegrasyon, maliyet-etkinlik analizleri ve farklı sağlık sistemlerine uyarlanabilirlik gibi alanlarda gelecekte araştırmalar planlanmaktadır. Bu çabalar, CBT-AP’nin kapsamlı kanser bakımında standart bir tamamlayıcı tedavi olarak yerleşmesini amaçlamaktadır.

Kanser bakımında yaşanan teknolojik ve bilimsel gelişmeler hızla ilerlerken, bu çalışma, hastaların seslerine kulak vermenin ve subjektif iyilik halinin merkezde tutulmasının ne kadar hayati olduğunu anlamamıza yardımcı olmaktadır. Kanser tedavisi süreçlerinde sadece semptomları yönetmekle kalmayıp, dayanıklılık, fonksiyonel iyileşme ve yaşam kalitesini artırmaya yönelik terapötik modellerin geliştirilmesini savunmaktadır. Bu da klinik uygulamalara ve sağlık politikalarına köklü yansımalar yapacak bir bakış açısını temsil etmektedir.

Sonuç olarak, bilişsel davranışçı tekniklerle aktivite dengesinin harmanlanması, onkoloji ve psikoloji disiplinlerini bir araya getiren inovatif, bütüncül bir tedavi modeli sunmaktadır. Bu sinerji, sağkalım sonrası bakım süreçlerinde kanseri yönetilebilir bir kronik hastalık haline dönüştürme potansiyeline sahiptir. Akademik literatüre katkı sağlamakla kalmayıp, klinik uygulamacıları, terapistleri ve sağlık politikacılarını hastaya özgü, esnek ve katılımcı müdahalelerin önemine dair uyarmaktadır.

—

**Araştırma Konusu**:
Meme kanseri hastalarının kanserle ilişkili yorgunluk ve depresyonu azaltmaya yönelik bilişsel davranışçı terapi ile aktivite dengesi (CBT-AP) uygulamasına ilişkin subjektif deneyimlerinin keşfi.

**Makale Başlığı**:
Patients’ experiences of cognitive behavioural therapy integrated with activity pacing: a qualitative study

**Web References**:
https://doi.org/10.1186/s12885-025-13971-x

**Doi Referans**:
https://doi.org/10.1186/s12885-025-13971-x

**Resim Credits**:
Scienmag.com

**Anahtar Kelimeler**:
meme kanseri tedavisi zorlukları, kanserle ilişkili yorgunluk yönetimi, meme kanseri hastalarına yönelik CBT, bilişsel davranışçı terapi ve aktivite dengesi, kanserde depresyonun etkileri, kanser yorgunluğunda yenilikçi tedaviler, terapi ile günlük aktivitelerin entegrasyonu, hastaların terapi deneyimleri, onkolojide hasta merkezli bakım, kanser hastaları için psikolojik destek, kanser tedavisinde niteliksel çalışma, kanser iyileşme süreçlerinde yapılandırılmış yaklaşımlar